Kindsoldaten: vrijwillig zonder vrije wil

Een beperkt beeld

Een jongen met een geweer in zijn hand dat wordt gedwongen te vechten in de bush of een meisje dat wordt ingezet als seksslaaf. Hét beeld dat overheerst als men denkt aan kindsoldaten. Dit beeld is echter te beperkt. Ons hoofd Research & Development en bijzonder hoogleraar Global Child and Adolescent Mental Health aan de Universiteit van Amsterdam, Mark Jordans: “We denken bij het woord ‘kindsoldaat’ nog te vaak aan gewelddadige en gedwongen rekrutering. Uit gesprekken met kinderen in onze internationale programma’s blijkt echter iets anders. Kinderen kiezen ook vrijwillig om lid te worden van een gewelddadige groep.”

Onderzoek in Oost-Congo

“Gedwongen rekrutering lijkt eerder de uitzondering dan de regel in Oost-Congo,” – aldus Jordans. Samen met War Child UK en Child Frontiers is er onderzoek gedaan naar de beweegredenen van kinderen in Oost-Congo om zich aan te sluiten bij gewapende groepen. De conclusies uit het onderzoek zijn gebaseerd op de verhalen van 150 kinderen en 80 volwassenen uit de provincies Noord- en Zuid-Kivu in het oosten van Congo. De kinderen gaven aan dat armoede, misbruik, uitzichtloosheid, wraak en sociale druk van leeftijdsgenoten belangrijke drijfveren zijn.

Vrijwillig?

Het woord ‘vrijwillig’ kan ter discussie worden gesteld gezien de situatie waarin deze kinderen leven. Kan je nog spreken van een vrije keuze wanneer kinderen dagelijks honger lijden, enig toekomstperspectief ontbreekt en leeftijdgenootjes ook aansluiten?

Verhoogde risico’s en psychische problemen

Het is belangrijk om één ding helder te stellen: wij zetten ons in voor kinderen in oorlog en maken in onze missie geen onderscheid tussen kinderen die zich gedwongen of vrijwillig aansluiten bij een gewapende groep. Uit ervaring en onderzoek weten wij dat voormalig kindsoldaten meer kans hebben op psychische problemen, zoals posttraumatische stressstoornissen, emotionele klachten en gedragsklachten. Daarnaast is de re-integratie in de maatschappij een groot probleem. Voormalig kindsoldaten worden verstoten, gestigmatiseerd en hebben jarenlange leerachterstand.

Geen sprake van een verloren generatie

Wat ons betreft is er geen sprake van een verloren generatie. Jordans: “Het merendeel van de voormalig kindsoldaten ontwikkelt zich goed en kan uiteindelijk een positieve rol in de maatschappij spelen. Kinderen zijn erg veerkrachtig - veel meer dan we vaak aannemen - als ze maar goed begeleid worden.”

Preventie

De komende jaren zullen wij ons werk nog meer inrichten op preventie. Het bieden van alternatieven is daarin leidend. Daarnaast doen we dit jaar onderzoek naar de re-integratie van kindsoldaten in Colombia en Zuid-Soedan. Lees hier meer over de beweegredenen van kinderen in Oost-Congo om zich aan te sluiten bij gewapende groepen.

Radio-interview

Vanochtend sprak onze directeur van internationale programma's Jan de Waegemaeker op NPO Radio 1 over waarom kinderen zich aansluiten bij gewapende bendes: "In veel gevallen zijn ze arm, staan ze onder veel stress en worden ze misbruikt. Ze hebben geen toekomst. Dan zijn ze vaak sneller geneigd zelf de stap te maken naar een gewapende groep.”