Documentairemaakster Sahar Meradji herinnert zich de bommen waar ze als vijfjarige in Iran voor schuilde: “Maar het gaat erom: hoe verder?”

Bekijk het hele verhaal van Sahar Meradji op dinsdag 30 april om 21.00 uur op NPO2. Of kijk de uitzending terug via NPO Start.

Nee-meisje

“Mijn moeder noemde mij altijd ‘nee-meisje’”, zegt Sahar tegen journalist en interviewer Natascha van Weezel. “Vóór de oorlog was ik vrolijk, druk. Een rebel.” Als ik niet wilde slapen legde mijn moeder mij in de auto en reden we ’s nachts rondjes totdat ik in slaap viel.”

Het is 1980 als Sahar—dan vijf jaar oud—en haar moeder Iran verlaten. “In Nederland voelde ik mij ontworteld. Ik miste mijn grote, warme familie. Hier was het koud en had ik alleen mijn moeder. Ik weet nog dat ik vaak dacht: ‘hoor ik hier?’ Op school werd ik gepest. Ik had een pony en bril met enorme jampotglazen. Ze noemden mij Anne Frank. ’s Avonds in bed vertelde ik mijn moeder huilend wat er die dag gebeurd was. Dan zei ze: ‘Je bent nu in een ander land, waar je altijd op een manier een vreemde zult zijn. Dat betekent dat je waarschijnlijk twee keer zo hard je best moet doen.’”

Je eigen thuis zijn

De eerste periode in Nederland was zwaar. “Uiteindelijk leerde ik mijn eigen thuis te zijn. Hierdoor voelde ik me eigenlijk overal wel krachtig, ondanks dat ik misschien ‘slachtoffer’ was. Wat, overigens, een woord was dat wij nooit uitspraken. Volgens mijn moeder is slachtofferschap een gevoel. Een keuze. Pijn mocht er zijn, zolang het mij maar niet beperkte. ‘Kijk vooruit, sta erboven en overkom het,’ zei ze dan.”

“Mijn hele leven al denk ik op pijnlijke momenten ‘dat komt later wel, eerst presteren en bereiken, dan ebt de pijn misschien vanzelf wel weg’.” Onafhankelijkheid stond centraal in Sahars opvoeding. “Kwetsbaarheid vind ik heel, heel eng. Want wat als ik misschien niet meer kan opstaan? Ik heb in de loop van mijn leven een muur om mij heen opgetrokken.”

Oorlogskindje

Dat ze 'een oorlogskindje' is, heeft Sahar altijd geweten. “Maar ik heb nooit een seconde nagedacht over het effect van de oorlog op mij, op ons. Dat kwam pas toen ik vorig jaar door War Child benaderd werd. Ik vroeg mijn moeder, heel direct, mam, wat heeft de oorlog met jou gedaan? ‘Heel veel,’ zei ze.” Door de gesprekken met haar moeder is Sahar connecties gaan leggen tussen haar oorlogsgeschiedenis en gevoelens van eenzaamheid en onveiligheid. “Mijn overlevingsdrang, knokken voor mijn eigen veiligheid, mijn onafhankelijkheid. Dat heb ik van mijn moeder—en zij op haar beurt van de oorlog—geërfd.”

Oorlog. En hoe nu verder?

“Ik vertel nu mijn verhaal omdat ik het belangrijk vind dat mensen snappen dat oorlog niet het einde van een kinderleven hoeft te zijn. Er is niet maar één uitkomst—namelijk beschadigd, ongelukkig, of gebroken door het leven gaan. Aandacht voor wat een oorlog met de psyche van kinderen doet is essentieel. Hoe beter kinderen daarin begeleid worden, hoe makkelijker zij een weg vooruit vinden.”

“Wat ik mooi vind aan War Child, is dat het niet gaat om slachtofferschap, maar om: hoe nu verder? Ik ben niet ’t eerste kind dat een oorlog heeft meegemaakt, en ik zal niet het laatste zijn. Dus, wat nu? Als je kinderen in oorlog helpt met het verwerken van hun emoties, dan leren zij omgaan met wat er gebeurd is. Zo kunnen zij hun draad weer oppakken.”

Oorlog is erfelijk

Oorlog kruipt onder je huid en kan je een leven lang achtervolgen. Dat weten Sahar Meradji, Isa Hoes, Evgeniy Levchenko, Hans Goedkoop en Bert Woudstra als geen ander. Onder regie van documentairemaker Deborah van Dam vertellen zij in persoonlijke interviews met journalist en filmmaker Natascha van Weezel over de blijvende impact van oorlog op hun leven.

‘Oorlog is Erfelijk’ is een samenwerking van de EO en War Child. In elke aflevering zijn twee gesprekken te zien, te bekijken via NPO Start. Met hun verhalen vragen zij aandacht voor de 468 miljoen kinderen die nú in oorlog opgroeien.

Help jij ons voorkomen dat oorlog van generatie op generatie wordt doorgegeven?

Steun ons werk voor kinderen in oorlog