Hans Goedkoop, historicus en presentator vertelt over oorlogswreedheden onder commando van zijn opa

Bekijk het hele verhaal van Hans Goedkoop op dinsdag 7 mei om 21.00 uur op NPO2. Of kijk de uitzending terug via NPO Start.

Generaal opa

“Ik was een beschouwelijk kind, een nakomertje. Erg van het kijken en niet zozeer meedoen. Ik had als enige in de familie reebruine ogen. Mijn moeder zei, opgelucht: ‘heb ik dan toch nog een Indisch kind gekregen?’” De eerste acht jaar van haar leven had Hans’ moeder in Indië gewoond. “Opgroeiend op de Veluwe had Indië voor mij iets toverachtigs, iets magisch.”

Hans’ opa was commandant en later generaal in toenmalig Nederlands-Indië. “Generaal, dan moet je wel een soort van held zijn, dacht ik. Ik vond het gaaf, vertelde erover op school. Maar het hele verhaal wist ik niet. En mijn moeder ook niet. Zelfs mijn oma wist weinig van het precieze optreden van mijn opa in de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog.”

Het verleden bezoeken

In het laatste jaar voordat zijn moeder overleed ging Hans haar meer expliciete vragen stellen. “Bij alles zei ze, ‘lieverd, dat weet ik toch niet.’ Toen ik op het laatst aandrong, zei ze geprikkeld: ‘Luister eens, opa was een militair. Militairen praten niet, en al helemaal niet met vrouwen. Wat had opa thuis? Een vrouw en drie dochters. Wat denk je nou!’… Ze wist het echt niet. Achteraf denk ik dat mijn afstand tot onze familiegeschiedenis voortkomt uit de afstand die zij genomen had.”

“Na mijn moeders overlijden ben ik gaan graven. In eerste instantie vooral om haar terug te halen.” Hans reist af naar Indonesië, naar de plekken waar zijn moeders gezin had gewoond. “Tijdens mijn zoektocht leerde ik dat mijn geschiedenis niet alleen familiegeschiedenis is — het is ook ‘grote’ geschiedenis.”

Kleinkind van de kolonel

De afstand die Hans als historicus vanuit Nederland had ervaren, verdween. “Ik veranderde opeens in het kleinkind van de eindverantwoordelijke kolonel. De nabijheid van de oorlog overviel mij. Opeens stond ik er bovenop. Op de kuilen waar mensen in hebben gelegen, en ik stond er met mijn bek vol tanden. De realiteit van geweld. Het was verblindend.”

“De kans dat mijn opa niet wist van de oorlogsmisdaden is minimaal. De Tijgerbrigade die hij leidde was zo’n 12.000 man groot. Wat zijn troepen gedaan hebben is echt geen kattenpis. Vier jaar oorlog, waarin 200.000 mensen voor niks zijn omgekomen. Niet echt iemand om van te houden… Maar die kolonel was óók mijn opa, de man die samen met oma onze familie grootgebracht. Toen dacht ik, met alle verschrikkelijke nieuwe kennis van mijn opa’s verleden moet ik niet in een keer mijn eigen familiegeschiedenis gaan uitwissen. Hoewel hij voor Indonesiërs absoluut een oorlogsmisdadiger is en ik ze daarin gelijk geef, kan ik er niet onderuit dat ik van die man hield.”

Oorlog in je hoofd

“Ik vertel dit verhaal nu, omdat ik weet hoe het voelt om oorlog in je te hebben. Ingenesteld in mijn familiegeschiedenis en levend geworden door naar Indonesië te gaan. Maar ik kan mij, als derde generatie, onmogelijk voorstellen hoe het is om als kind écht op te groeien in oorlog. Dat is verbijsterend. Kinderen helpen om daaruit te komen, dat is van levensbelang. Oorlog gaat nooit weg, maar hen psychosociale hulp, sport, spel, muziek, kunst bieden, dat is ongelooflijk belangrijk. Als een hele generatie kinderen achterblijft met de oorlog in hun hoofd, dan wordt het nooit meer vrede. En wat War Child voor hen doet, petje af."

Oorlog is erfelijk

Oorlog kruipt onder je huid en kan je een leven lang achtervolgen. Dat weten Hans Goedkoop, Isa Hoes, Sahar Meradji, Evgeniy Levchenko en Bert Woudstra als geen ander. Onder regie van documentairemaker Deborah van Dam vertellen zij in persoonlijke interviews met journalist en filmmaker Natascha van Weezel over de blijvende impact van oorlog op hun leven.

'Oorlog is Erfelijk’ is een samenwerking van de EO en War Child. In elke aflevering zijn twee gesprekken te zien, te bekijken via NPO Start. Met hun verhalen vragen zij aandacht voor de 468 miljoen kinderen die nú in oorlog opgroeien.

Help jij ons voorkomen dat oorlog van generatie op generatie wordt doorgegeven?

Steun ons werk voor kinderen in oorlog